100 jaar Herfsttij der middeleeuwen

12 januari 2019

Omslag van de eerste druk uit 1919, nog in karton en zonder afbeeldingen, vanwege de papierschaarste na de Eerste Wereldoorlog.

Het gehele jaar wordt op velerlei wijze in binnen- en buitenland aandacht besteed aan het jubileum van het bekendste boek van een Nederlandse historicus: Herfsttij der middeleeuwen. Honderd jaar geleden, op 19 januari 1919, sloot historicus Johan Huizinga (1872-1945) het voorwoord af van zijn meesterwerk, dat een half jaar later van de persen rolde. Het boek beleefde vertalingen in twintig talen en in Nederland alleen al 38 drukken. Hoewel zijn De homo ludens (1938) wereldwijd nog meer wordt gewaardeerd, omdat de betekenis vandaag de dag alleen maar toeneemt en verder strekt dan een wetenschappelijke discipline. Herfsttij der middeleeuwen heeft onmiskenbaar bijgedragen aan de bekendheid van het werk van de Maelwael Van Lymborchs, maar tevens voor een voortdurende verwarring rondom de schrijfwijze, zie het artikel:
http://www.hetwoudderverwachting.nl/uploads/2/4/2/5/24253901/niemandzobizaralspaulvanlymborch_def27012019.pdf

Voorafgaande aan het jubeljaar presenteerde de Universiteit van Leiden, die in haar Bijzondere Collecties het Johan Huizinga Archief beheert (https://huizinga-online.nl), op 17 september 2018 de jubileumuitgave van Herfstij de middeleeuwen. Hierin heeft conservator en samensteller Anton van der Lem bij de vele verwijzingen in de tekst naar kunstwerken de betreffende afbeeldingen gezocht en afgedrukt. Minister van cultuur, Ingrid van Engelshoven onthulde op 30 januari 2020 een gedenksteen ter ere van Huizinga. Op 19 november 2019 organiseerde de KoninklijkeNederlandse Akademie van Wetenschappen een symposium als eerbetoon aan het bekendste werk van Huizinga.

17 september 2018, presentatie van het eerste exemplaar van de jubileumuitgave van Herfsttij door Anton van der Lem aan Mark Rutte, historicus en minister-president.
Onthulling van de gedenksteen voor Johan Huizinga op 30 januari 2019 i de Nieuwe Kerk in Amsterdam door minister Van Engelshoven.
Op 3 november 2019 werd de eerste ‘Huizinga in Middelburg’-bijeenkomst georganiseerd met als sprekers Anton van der Lem, Bart van Loo (foto) en Rob Stufkens. Huizinga schreef aan Herfsttij der middeleeuwen in het buitenhuis Toorenvliedt.

 

 

 

 

 

 

 

 

Het woord is niet te vertalen, omdat het niet bestaat. In het Engels heet het boek dan ook de ene keer The Autumn of the Middle Ages en de andere keer The Waning of the Middle Ages. In het Franse taalgebied verscheen het onder de titel l’Automne du Moyen-Âge, maar ook als Le déclin du Moyen Âge. Het zegt veel over de taalrijkdom van de historicus Johan Johan Huizinga (1872-1945) dat de titel van zijn meesterwerk Herfsttij der middeleeuwen ontsproot aan zijn fantasie. Een tij geeft het verloop van de de zee aan, van eb en vloed, maar niet van seizoenen. Met de titel week Huizinga bewust af van de gangbare opinie dat de Late middeleeuwen vooral gezien moeten worden als een opmaat naar de Renaissance halverwege de 15e eeuw. Voor Huizinga was er helemaal niet sprake van een enkele renaissance, maar van vele renaissances gedurende de gehele middeleeuwen, in de 12e, in de 13, in de 14e eeuw. De Late middeleeuwen laten volgens hem de felle herfstkleuren zien in zowel gedachte- als levensvormen. Juist in de kunsten, in de beeldende kunst, in de dicht- en vertelkunst, in muziek en dans, kwamen die vormen veelbekeken tot uitdrukking. Door hiervan uit te gaan, in plaats van oorlogen, politiek of handelsconflicten, ligt zijn boek aan de oorsprong van een geheel nieuw vakgebied: cultuurgeschiedenis.

Onze Gewaardeerde Partners