Baanbrekend: Bart Van Loo davert met Stoute Schoenen door Gelre
Eindelijk, eindelijk, na eeuwen hetzelfde deuntje ‘Gelre heeft geen cultuur’ en ‘Geldersen zijn snaphanen, onbeschaafde agressieve barbaren’, heeft Bart Van Loo met zijn nieuwste (reis)boek Stoute Schoenen een nieuw, baanbrekend vertoog geschreven over het hertogdom Gelre. In zijn kenmerkende vlotte, relativerende en bloemrijke stijl davert de Belgische schrijver in volle galop door de historie van wat de wieg van het Nederlandse realistische schilderkunst blijkt te zijn. Het zijn Johan Maelwael en zijn drie neven, de gebroeders Van Lymborch, die deze traditie zijn begonnen en niet -hoe mooi ook- Van Eyck, Bosch of Breughel.
Met zijn diptiek De Bourgondiërs en nu Stoute Schoenen levert Van Loo in zo’n 1450 pagina’s een ‘Huizinga 2.o’ af, een fel verbeterde versie van Herfsttij der Middeleeuwen uit 1919. Huizinga baseerde zich op Franse bronnen en schreef louter vanuit het Bourgondische perspectief. Voor de hertogen in Dijon waren ‘die van het hertogdom Gelre’ brutale aanvallers, die koste wat kost hun zelfstandigheid wilde bewaren en veel lastiger vielen te bedwingen dan het graafschap Holland en Zeeland of hertogdom Brabant. Die Gelderse vijand werd in kronieken vanuit dat vijandsbeeld te kijk gezet als minderwaardig. Het negatieve beeld van Gelre, zoals dat ook in Barbara Tuchmann’s De waanzinnige 14e eeuw te lezen valt klinkt zelfs door in Bart Van Loo’s eerste deel van zijn diptiek.
Voor zijn reisboek ging Van Loo echter ter plekke kijken om te verifiëren wat er van die vastgeroeste verhalen waar is en of er geen nieuwe, andere parels te vinden zijn. Het boek is opgedragen aan de vele erfgoedvrijwilligers, heemkundigen of lokale historici, die zich dag en nacht met hart en ziel bekommeren om juist dat andere verhaal te ontdekken, vertellen en bewaren. ‘Ik ben van mijn melk’, zo merkt Van Loo regelmatig op tijdens zijn ontdekkingsreis door Gelre en andere streken van het voormalige hertogdom Bourgondië en rafelranden. Het Gelderse hoofdstuk staat er vol mee. Zo wilde Bart Van Loo bij zijn rondreis door het voormalig hertogdom met André Stufkens per se de plek ontdekken waar het enorme Franse leger zijn kampement had opgezet in een poging van daaruit Gelre aan te vallen en te veroveren. Een beslissend moment voor zowel de zelfstandigheid van Gelre als voor de loopbaan van de Maelwael-Van Lymborchs. Indien in het najaar van 1388 de overmacht van het Franse leger het had gewonnen van het veel kleinere Gelderse leger zouden we nu in Nederland Frans spreken en hadden we nooit van de Maelwael-Van Lymborchs gehoord. Het was een zotte onderneming van de Franse legertop om dwars door de dicht beboste Ardennen op te rukken naar Gelre, maar bondgenote hertogin Johanna van Brabant had die omweg bedongen. Aangekomen in het hertogdom Gulik wist de vader van de Gelderse hertog Willem I, het al snel op een akkoordje te gooien met het invallende leger. Hij moest dan wel beloven zijn zoon te overtuigen zich over te geven aan de Karel VI, die samen met Lodewijk van Orleans, Jan van Berry, Filips de Stoute, Lodewijk van Bourbon en Jan zonder Vrees waren opgerukt naar Körrenzig, 120 kilometer onder Nijmegen. Maar waar precies? Geen historicus of archivaris kon daar een antwoord op geven. Bart Van Loo moest en zou die locatie vinden en samen met André Stufkens en Peter van der Heijden werd die plek gevonden. Een magisch moment, want vanuit het Roerdal rijdend, een verbodsbord negerend, omhoog door een donker bos, bereikten we een groot, open plateau, een hoogvlakte met een panoramisch uitzicht rondom, en dat op hetzelfde moment als hertog Willem I arriveerde bij de koning: bij het vallen van de avond, bij zonsondergang. Hoogst brutaal, de hertog reed door een haag van zeshonderd Franse ruiters, ridders en hovelingen, steeg van zijn paard, deed twee keer een knieval en sprak de Franse koning niet in het Frans, maar in zijn eigen taal, het Nederdiets of Ripuarisch aan. Desondanks ontving de koning hem groots, met een feestdis, omringd door zijn regenten, de Valois-vorsten, die hun ogen uitkeken naar de fraaie uitdossing door het heraldisch atelier van de Maelwael-Van Lymborchs. Waarschijnlijk waren Herman en Willem Maelwael en de zoon van Willem, Johan Maelwael, daarbij aanwezig en van Franse kant Melchior Broederlam.
Het verhaal van Gelre kan niet beter, juister en aantrekkelijker beschreven en samengevat worden dan door deze Vlaming.
Op vrijdagavond 29 november komt Bart Van Loo naar Nijmegen om in de Stevenskerk zijn boek te promoten.
Boekhandel Roelants en uitgeverij De Bezige Bij werken daarin samen met o.a. de Stichting Maelwael Van Lymborch Studies en de Stichting Maelwael Van Lymborch.
Voor kaarten zie: https://www.roelants.nl/nl/evenementen/stoute-schoenen-een-avond-met-bart-van-loo
