Hertogelijk Archief Gelre ontsloten

10 mei 2020

 

Fred van Kan, directeur van het Gelders Archief, toont een topstuk uit het hertogelijk archief. Foto Gelders Archief, Arnhem.

Sinds begin april is het archief van de graven en hertogen van Gelre en Zutphen toegankelijk gemaakt en online te raadplegen. Scans van de hertogelijke archiefstukken staan online en het deel dat (nog) niet gescand is, kan het publiek gratis aanvragen om te laten digitaliseren (scanning on demand). Het archief heeft toegangsnummer 0001, dat wel aangeeft hoe belangrijk deze is voor het Gelders Archief. Het hertogelijk archief behoort tot de kroonjuwelen en is van groot historisch belang. Ook voor de de kennis over de Maelwael-Van Lymborchs is het archief wezenlijk, omdat van hun belangrijkste opdrachtgever, hertog Willem I van Gelre, vele documenten tot deze collectie behoren. De snelle ontwikkeling van het kunstenaarsatelier in Nijmegen valt alleen te verklaren door zijn mecenaat. Het Wapenboek Gelre, het belangrijkste armoriaal van zijn tijd, is ondenkbaar zonder de internationale netwerken van de hertog. Hij was een vorst van Europees formaat, met contacten met de hoofdfiguren van zijn tijd, van keizer Karel IV in Praag tot de paus in Rome, van de Engelse en Franse koningen tot de hertogen van Orleans, Bourgondië en Berry.

 

Gouden Rijnsgulden met de beeldenaar van hertog Willem I van Gelre, ca. 1380. Coll. Münzenkabinett, Berlijn.

De graaf van Gelre verwierf in 1339 de titel van hertog. Het hertogdom bestond destijds uit de kwartieren Zutphen, Veluwe, Nijmegen en het Overkwartier (Noord- en Midden-Limburg en een deel van de huidige deelstaat Nordrhein-Westfalen). Het bleef tot 1543 zelfstandig. In dat jaar voegde keizer Karel V het hertogdom aan zijn Nederlandse bezittingen toe.

noemt het historisch belang van het archief “gigantisch voor de bestudering van de geschiedenis van middeleeuws Gelderland. Onderzoekers kunnen nu zelf het archief rechtstreeks via het internet inzien of scans aanvragen.”

Gelre was in de Middeleeuwen een van de belangrijkste vorstendommen in de Lage Landen. De invloed van de Gelderse hertogen strekte zich wisselend in de tijd uit tot in Friesland, Holland, Duitsland en Schotland toe.

Fred van Kan, directeur van het Gelders Archief, legt uit dat het toegankelijk maken van het hertogelijk archief meer dan vijf eeuwen in beslag nam. Het raakte door gebeurtenissen in de geschiedenis verspreid en delen ervan kwamen in de loop van de tijd terecht in onder meer Düsseldorf, München, Kleef, Brussel en Buren. Het bij elkaar brengen van de versplinterde hertogelijke documenten nam tijd in beslag en het inventariseren van de losse onderdelen gebeurde telkens op wisselende wijze. Tijdens en na de Slag om Arnhem in 1945 gingen verscheidene toegangen van het hertogelijk archief verloren en zag rijksarchivaris A.H. Martens van Sevenhoven een deel van zijn inventarisatiewerk in vlammen opgaan. Chartermeester Maarten van Driel zorgde er vanaf eind jaren zeventig voor dat de onderscheiden delen van het hertogelijk archief in een logisch verband werden gebracht. Hij ordende het archief, verbeterde en vernieuwde de beschrijvingen van de archiefstukken en voegde ze samen in een databestand. Fred van Kan rondde het project af.

Het archief bestaat uit 5332 inventarisnummers en telt bijna zestig meter. Het hertogelijk archief is raadpleegbaar via de archieftoegang van het archief. De stukken van hertog Willem I van Gelre staan onder inv. nummer 2.08. Scans van de hertogelijke archiefstukken staan online en het deel dat niet gescand is, kunt u gratis aanvragen om te laten digitaliseren met de Scanning on Demand-service van het Gelders Archief. Hier vindt u meer informatie over het aanvragen van scans.

 

Onze Gewaardeerde Partners