Het bizarre verhaal van 200 jaar receptiegeschiedenis van de Maelwael-Van Lymborchs
Eind december 2020 verscheen het 111e Jaarboek van de Vereniging Gelre met een lang artikel over de tweehonderdjarige receptiegeschiedenis van de kunst van de Maelwael-Van Lymborchs. De ontvangst van hun kunst in eigen land is een bizar verhaal, dat tot de dag van vandaag voortduurt. De eerste vermelding van de naam Maelwael in de moderne tijd stamt uit 1806 door de eerste Gelderse archivaris, Gerard van Hasselt. Het heeft niet alleen wonderbaarlijk lang geduurd, precies tweehonderd jaar, voordat hun kunst werd erkend en getoond, want pas in 2005 vond de eerste tentoonstelling plaats met werk van hun hand. Zij werden/worden vanuit een misplaatst hollandocentrisme bovendien eeuwenlang niet als Nederlandse kunstenaars erkend, omdat hun afkomst uit Gelre en Nijmegen systematisch werd genegeerd of ontkend. Sinds 1849 blijkt er bovendien een grote misvatting over de juiste spelling van hun familienaam. Nadat de Franse rijksarchivaris De Laborde opperde dat ze uit Limburg afkomstig zouden zijn, zonder enig bewijs, want hij had dat niet onderzocht, bedacht hij dat hun familienaam Limburg zou moeten zijn. Die fout wordt sindsdien braaf door iedereen overgenomen, waardoor nog steeds, zelfs deskundigen, menen dat de familie uit de provincie Limburg komt. Een provincie die pas in 1866 bij het koninkrijk der Nederland werd betrokken.
In het artikel van André Stufkens, Jacobus Trijsburg en Clemens Verhoeven, wordt ook een einde gemaakt aan de al even oude misvatting over de beroemde openingstekening van het Wapenboek Gelre. Dit wapenboek met een kleine 1800 wapens van Europese edellieden is volgens internationale heraldische deskundigen het belangrijkste wapenboek van alle 400 bewaard gebleven wapenboeken. Dat komt zowel door de reislust van de opdrachtgever, hertog Willem I van Gelre, als door de kwaliteit van de heraldische kunstenaars Herman en/of Willem Maelwael. Sinds de eerste publicatie over dit manuscript uit 1881 wordt de rol van de opdrachtgever geheel genegeerd en de Gelderse betekenis ontkend. De befaamde tekening met keizer Karel IV in het midden zou gaan over de instelling van de Gouden Bul in 1356 in aanwezigheid van zes of zeven keurvorsten. De auteurs tonen echter aan waarom deze tekening het eerste blad siert: het laat de belening zien van het hertogdom Gelre aan de 14-jarige Willem uit het Huis van Gulik op 28 november 1377. De keizer was daartoe speciaal vanuit Praag naar Gulik gereisd, samen met zijn zoon en opvolger, koning Wenceslaus van Bohemen, een zwager van de nieuwe Gelderse vorst. De reputatie van de prachtige tekening is gebaseerd op het realisme, waarmee de keizer en zijn keurvorsten zijn getekend. Hiermee staat de tekening aan de wieg van de zo lange en beroemde schildertraditie van de Lage Landen, van de Maelwael-Van Lymborchs, via de gebroeders Van Eyck, Breughel, naar Vermeer, Rembrandt en Van Gogh.
Voor mee informatie over het Jaarboek (officieel Bijdragen en Mededelingen van de Vereniging Gelre) zie de website van de vereniging:
https://vereniginggelre.nl/bijdragen-en-mededelingen-gelre-2020-deel-111/
