Toptentoonstelling ‘Tres Riches Heures’ in Chantilly opent met optreden 81 Gelderse re-enactors
Persbericht 9 mei 2025
MEESTERWERK VAN NIJMEEGSE GEBROEDERS VAN LYMBORCH OP TOPTENTOONSTELLING IN CHANTILLY TE ZIEN
Het beroemdste getijdenboek uit de middeleeuwen, de Très Riches Heures du duc de Berry, van de Nijmeegse gebroeders Van Lymborch krijgt een uniek wereldplatform.
Van 7 juni tot 5 oktober 2025 exposeert het Château de Chantilly -50 kilometer boven Parijs- de twaalf maandbladen uit dit boek, zoals ze nooit eerder te zien waren. Door hun realisme en zeldzame verfijning zijn deze miniaturen wereldwijd de meest gereproduceerde en populairste afbeeldingen van de middeleeuwen. De expositie is aanleiding voor hun geboortestad om een speciaal Van Lymborch Jaar te organiseren met vele activiteiten. Bij de opening op 7 juni zullen 81 middeleeuwse ruiters en figuranten uit Gelderland scenes uit het getijdenboek tot leven brengen.
Gebroeders Van Lymborch
De broers Herman, Paul en Johan van Lymborch (1385-1416) groeiden op in het Nijmeegse familieatelier in de Burchtstraat, waar nu het museum Maelwael Van Lymborch Huis is gevestigd. Zij bekwaamden zich in vele ambachten, van goudsmeden tot boekverluchting.
Al op jonge leeftijd kregen zij opdrachten van de belangrijkste machthebbers in Frankrijk. Daartoe woonden en werkten zij in het hart van de Franse staat, in het klooster naast de Notre-Dame, de kathedraal die zij als eersten natuurgetrouw hebben weergegeven. Voor Filips de Stoute vervaardigden zij een Bible moralisée en voor Jan van Berry naast de Très Riches Heures, tevens de Belles heures, de Petites Heures en Très Belles Heures, die alle worden tentoongesteld. Hun kunstwerken worden in Chantilly omringd door 135 andere topwerken uit prestigieuze musea, waaronder de graftombe van Jan van Berry en de befaamde pleurants, marmeren beelden van rouwende priesters. Het is een eenmalige kans het bijna volledige oeuvre van de Van Lymborchs en hun tijd te ontdekken en beleven.
Onderzoek
De Très Riches Heures du Duc de Berry is zelden tentoongesteld vanwege de kwetsbaarheid van het boek. Dankzij een ingrijpende, jarenlange restauratie in Parijs door het vooraanstaande instituut Centre de Recherche et de Restauration des Musées de France (C2RMF) kunnen ze nu -en waarschijnlijk voor het laatst- als losse bladen worden getoond. Geavanceerde technieken maken het mogelijk dat na zes eeuwen de geheimen van dit mythische kunstwerk kunnen worden blootgelegd. Daardoor kan een beter begrip van de inhoud, van elke fase van de creatie en elke penseelstreek worden verkregen. In Nijmegen zullen nationale en internationale deskundigen, o.a. de Parijse onderzoekers, aan het einde van de expositie hun resultaten presenteren op een internationale Van Lymborch conferentie in het stadhuis.
Eeuwen van vergetelheid
Door de dood in 1416 van hun opdrachtgever en van henzelf bleef de Très Riches Heures onvoltooid. Al in hun tijd werd het beschouwd als een uitzonderlijk kunstwerk, het kreeg tot een eeuw na hun overlijden vele navolgers en kopiisten, zowel in de Noordelijke Nederlanden als elders in Europa. Daarvan worden belangrijke voorbeelden op de expositie getoond. Daarna verdween het werk in privécollecties, totdat halverwege de 19e eeuw Henri d’Orléans, hertog van Aumale en zoon van de laatste Franse koning, het kocht en in zijn Château de Chantilly tentoonstelde voor intimi. Deze mecenas en bibliofiel gaf opdracht het werk te bestuderen en dankzij de nieuwste reproductietechnieken verwierf het steeds meer bewondering als icoon en ideaalbeeld van de middeleeuwen. In zijn testament liet hij zijn enorme verzameling kunstwerken en boeken na aan de Franse staat.
De kern van de tentoonstelling
De restauratie van de Très Riches Heures heeft het mogelijk gemaakt om de eerste twaalf bladen van het uitgebonden manuscript als losse kunstwerken te laten zien. Van de eerste folia zijn voor- en achterzijde zichtbaar, geplaatst in speciale klimaatkasten. In het hart van de tentoonstelling wordt het manuscript zelf gepresenteerd in een speciale vitrine. Het boek zal worden geopend op een dubbele pagina die elke 15 dagen wordt vernieuwd. Bezoekers kunnen ook het hele boek raadplegen met behulp van digitale flip-overs.
De uitzonderlijke vondsten van het C2RMF ontdekt het publiek in een audiovisuele presentatie. De vuistdikke catalogus in een Franse, Engelse en Duitse uitgave, publiceert de nieuwste inzichten, waartoe ook de correcte schrijfwijze van de familienaam Van Lymborch behoort. Een uitzonderlijke samenwerking met de Bibliothèque nationale de France maakt het mogelijk een groot deel van de rijke bibliotheek van de hertog van Berry, een van de beroemdste van de Middeleeuwen, te presenteren. Tientallen manuscripten weerspiegelen de pracht, smaak en cultuur van de prins. Van de Nijmeegse oom van de drie broers, Johan Maelwael, de bestbetaalde kunstenaar van zijn tijd, is de Vlindermadonna uit Berlijn tentoongesteld.
Een unieke verzameling getijdenboeken
Voor het eerst sinds de dood van Jan van Berry in 1416 worden alle getijdenboeken samengebracht die voor de hertog zijn gemaakt en vandaag de dag bekend zijn, uit Chantilly, Parijs, Brussel en New York. De tentoonstelling belicht de belangrijke rol van de gebroeders Van Lymborch in het culturele landschap van Frankrijk rond 1400, hun specifieke kenmerken en hun inspiratiebronnen. Dankzij de bibliotheek van hun opdrachtgever verkregen zij een intellectuele voorsprong op hun concurrenten aan het hof en in de stad.
7 juni, de opening met ‘levende geschiedenis’
Op zaterdagmiddag zullen 75 middeleeuwse ruiters en figuranten uit Gelderland een vijftal maandbladen uit de Très Riches Heuresverbeelden in een parade in de tuinen rond het kasteel en expositiegebouw. Sinds 2006 zijn kledingateliers actief in Gelderland, o.a. Het Woud der Verwachting in de Achterhoek en Atelier Mette Maelwael in Nijmegen, in het nauwkeurig reconstrueren van de kleding, zoals deze te zien zijn op de miniaturen. De maanden januari, april, mei, juni en augustus worden tot leven gebracht tijdens diverse ritten en tableaux vivants. Het défilé opent met hertog Willem I van Gelre en zijn entourage. Hij was de opdrachtgever van de Van Lymborchs in Nijmegen. Na afloop gaat de gehele stoet in optocht naar het tentoon-stellingsgebouw voor de opening. Daarbij zijn burgemeester Hubert Bruls, wethouder van cultuurhistorie Tobias van Elferen, successchrijver Bart Van Loo, programmamaker Sinan Can en Pieter Roelofs van het Rijksmuseum, namens Nijmegen aanwezig. De gemeente Nijmegen heeft het maandblad van Juni geadopteerd en daarmee het onderzoek mede mogelijk gemaakt.
Meer informatie over:
1- de tentoonstelling in Chantilly, Salle Jeu de Paume:
https://chateaudechantilly.fr/evenement/les-tres-riches-heures-du-duc-de-berry
2- Van Lymborch Jaar 2025-26:
https://vanlymborch2025.nl
3- Museum Maelwael Van Lymborch Huis:
https://maelwaelvanlymborch.nl
4- Stichting Maelwael Van Lymborch Studies
https://www.maelwaelvanlymborchstudies.com
5- Het Woud der Verwachting
https://www.hetwoudderverwachting.nl
Voor meer informatie over dit persbericht:
André Stufkens
voorzitter Stichting Maelwael Van Lymborch Studies
06 53960552
andre@maelwaelvanlymborch.nl
Peter van der Heijden
directeur Museum Maelwael Van Lymborch Huis
06 53944466
peter@maelwaelvanlymborch.nl
Dorine Stijkel voorzitter stichting
“Het Woud der Verwachting”
06 54716724
Afbeeldingen:
1-
Gebroeders Van Lymborch, Januari, Très Riches Heures du duc de Berry, 1411/12-1416, tempera, goudblad en inkt op perkament. Chantilly, Musée Condé, Ms. 65, fol. 6r (detail). Foto © RMN-Grand palais (domaine de Chantilly).
2-
Gebroeders Van Lymborch, Juni, Très Riches Heures du duc de Berry, 1411/12-1416, tempera, goudblad en inkt op perkament. Chantilly, Musée Condé, Ms. 65, fol. 6r (detail). Foto © RMN-Grand palais (domaine de Chantilly). Dit blad is door de gemeente Nijmegen geadopteerd.
3-
Thijn van de Ven, Het Hof van Gelre: hertog Willem I van Gelre verlaat de Valkhof Burcht in Nijmegen, 2016. Kleding: Het Woud der Verwachting, illustratie: Aebele Trijsburg, foto’s en montage: Thijn van de Ven.
